Als we calorieën eten dan krijgen we energie. Dit is heel vanzelfsprekend maar wist je dat hier een ingewikkeld biochemisch proces aan vooraf gaat? Hier leer je hoe je lichaam voeding omzet in bruikbare energie.

De mitochondriën

De mitochondriën zitten in onze lichaamscellen. De vorming van energie vindt plaats in deze mitochondriën. Je kunt de mitochondriën beschouwen als kleine energiecentrales.

De voeding die we eten leveren ons lichaam calorieën. Een calorie is een eenheid voor energie. Om een kilogram water met één graden Celsius te verwarmen heb je 1000 calorieën nodig. Dit is één kilocalorie (kcal).

Macronutriënten leveren energie. Er zijn er drie: koolhydraten, vetten en eiwitten. Het lichaam gebruikt het liefst koolhydraten om energie vrij te maken. Dit kost namelijk het minste energie. Het lichaam kan ook vetten gebruiken als bron van energie. Dit is wat minder efficiënt maar het is verder een prima brandstof. In het geval van nood kunnen ook eiwitten als brandstof gebruikt worden. Hiervoor worden eiwitten dan eerst omgezet in glucose waardoor dit proces niet efficiënt verloopt.

In onze spieren, de hersenen, het hart en de lever is het meeste energie nodig. Op deze plaatsen zijn dan ook de meeste mitochondriën te vinden. De energie die de mitochondriën produceren is ATP (adenosinetrifosfaat). Voor de aanmaak van ATP is glucose (koolhydraten) of vetzuur nodig. De ATP wordt gevormd door wat de citroenzuurcyclus wordt genoemd.

Energie komt vrij uit ATP door een potentiaalverschil in de cellen. Hebben we veel energie dan zijn de cellen geladen met ATP. Als we moe of uitgeput zijn dan is de ATP voorraad laag. Deze kan aangevuld worden door voldoende calorieën te eten en door te rusten.

Glucose is de favoriete brandstof van het lichaam. Glucose is afkomstig van suikers en koolhydraten. Het is een enkelvoudig suikermolecuul. Koolhydraten bestaan uit meerdere suikermoleculen. Als je deze eet dan worden deze eerst afgebroken tot glucose zodat dit door het bloed opgenomen kan worden. Via het bloed wordt de glucose naar de cellen (de mitochondriën) getransporteerd. De glucose kan rechtstreek de citroenzuurcyclus in zodat er snel en efficiënt energie (ATP) van kan worden gemaakt.

Om van vetzuren ATP aan te kunnen maken zijn een aantal tussenstappen nodig. Dit is daardoor minder efficiënt en het kost meer energie. Vandaar dat het lichaam altijd eerst glucose zal verbranden alvorens het vet gaat verbranden.

Wat als we weinig energie hebben?

Als we weinig energie hebben dan zou het kunnen dat we onvoldoende koolhydraten hebben gegeten. Het lichaam kan dan overschakelen op het verbranden van (lichaams)vet. Maar dit omschakelen kost tijd en energie, waardoor we in een energiedip terecht komen en ons moe voelen.

Energie kan je aanvullen door koolhydraten of suikers te eten. Wil je de energie snel aanvullen dan kan je suikers eten. Dit hoeft niet afgebroken te worden tot glucose zodat er gelijk glucose in het bloed komt. Dit kan praktisch zijn tijdens een wedstijd. In het dagelijkse leven verdient het echter niet de aanbeveling om de energie aan te vullen met suikers. Suikers hebben namelijk een aantal nadelen.

Suikers veroorzaken een snelle stijging van de bloedsuikerspiegel. Hierdoor zal het lichaam veel insuline moeten aanmaken. De insuline is nodig om de glucose uit het bloed op te kunnen nemen. Omdat er veel insuline is aangemaakt zal de bloedsuikerspiegel ook weer snel dalen. Door deze snelle daling krijg je weer het gevoel van een energiedip. Dit komt omdat de bloedsuikerspiegel dan te ver daalt. De oplossing is dan om weer iets van suikers te eten, waarna deze cyclus zich weer herhaalt. Het is daarom beter om iets te eten wat geleidelijk de glucose aan het bloed afgeeft. Zo blijft de bloedsuikerspiegel beter stabiel en hoeft er minder insuline aangemaakt te worden. Zo heb je langdurig energie zonder de vervellende energiedips.

Wat als vermoeidheid niet weggaat?

Ben je langdurig moe en gaat deze vermoeidheid niet weg door koolhydraten te eten en te rusten dan is er wellicht meer aan de hand. De mitochondriën functioneren dan niet meer zoals dat zou moeten. Dit kan het geval zijn bij een burn-out, bij schildklierproblemen, bloedarmoede of door een verkeerde leefstijl.

Bij een burn-out is er sprake van stress. Stress gooit de gehele hormoonhuishouding overhoop waardoor er problemen met de energiestofwisseling ontstaan.

Bij schildklierproblemen kan het zijn dat er onvoldoende schilklierhormonen worden aangemaakt. Hierdoor gaat de schilklier trager werken en gaat de stofwisseling achteruit. Dit kan je merken als je het snel koud hebt, aankomt en snel moe bent.

Bij bloedarmoede is het ijzergehalte in het bloed te laag. Hierdoor kan onvoldoende zuurstof naar de mitochondriën getransporteerd worden. Bloedarmoede kan ontstaan door een eenzijdig dieet en is op te lossen door voldoende ijzer en/of vitamine B12 in het dieet op te nemen.

Vaak is vermoeidheid het resultaat van een langdurig verkeerde leefstijl. Wat we eten en hoe we ons gedragen heeft veel invloed op de werking van de mitochondriën. Zorgen we een tijdje niet goed voor ons zelf dan kunnen we dat nog wel opvangen door onze energiereserves aan te spreken. Maar na verloop van tijd zullen deze ook uitgeput raken en moeten deze weer aangevuld worden.

Heb je vermoeidheidsklachten en weet je niet waardoor deze veroorzaakt worden dan is het goed om een vermoeidheidstest te doen. Hier kan je een goede vinden die gratis is.

Vaak worden vermoeidheidsklachten veroorzaakt door de leefstijl. Bij een eenzijdige voeding kunnen tekorten aan voedingsstoffen ontstaan. Voor de aanmaak van ATP in de mitochondriën zijn allerlei vitamines en mineralen van belang. Het is daarom belangrijk om zo gevarieerd mogelijk te eten.

Om glucose uit het bloed op te kunnen nemen is het van belang dat het lichaam goed reageert op insuline. Om de gevoeligheid voor insuline te waarborgen is het van belang dat je een sport beoefen.